Wieloaspektowość terapii logopedycznej
Mowa stanowi nieodłączny element naszego życia. Jest podstawą komunikacji między ludźmi. Dzięki niej człowiek może wyrażać siebie, a także zdobywać informacje z otaczającego świata. Nie jest to czynność dana z góry, lecz nabywana wskutek działania określonych bodźców i stymulacji środowiskowej.
Już w okresie prenatalnym następuje rozwój narządów artykulacyjnych poprzez czynności ssania i połykania. Kształtuje się również aparat słuchowy, który pozwala odbierać bodźce dźwiękowe. W okresie niemowlęcym dziecko będzie doskonaliło te czynności, jeżeli zapewnimy mu odpowiednie warunki do rozwoju.
Korygowanie zaburzeń mowy w jak najmłodszym wieku pozwala wyeliminować trudności i niepowodzenia szkolne, gdyż różnego rodzaju odstępstwa od prawidłowej wymowy często objawiają się błędami w pisowni, słabo opanowaną techniką czytania, zahamowaniami w swobodnym wypowiadaniu się. Zaburzenia mowy negatywnie wpływają na rozwój osobowości dziecka, rzutują na wykształcenie się u niego takich cech jak nieśmiałość, skrytość, utrudniają właściwy przebieg procesów myślowych i kontakty z rówieśnikami, otoczeniem. Powodzenie terapii logopedycznej nie jest możliwe bez dokładnego, trafnego ustalenia przyczyn wywołujących daną wadę wymowy.
Przez terapię logopedyczną rozumiemy całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się (od prostych wad wymowy do niemożności mówienia włącznie).
Przez terapię logopedyczną rozumiemy całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się (od prostych wad wymowy do niemożności mówienia włącznie).
Słowo „terapia” wywodzi się z greckiego therapeuéin, co oznacza „opiekować się, oddawać cześć”, a w znaczeniu szerszym – „leczyć”. Tak więc terapia jest oddziaływaniem na człowieka (w sferze fizycznej i psychicznej) bez użycia środków farmakologicznych czy chirurgicznych. Jest procesem zaplanowanym, obejmującym różne płaszczyzny działania terapeuty, nakierowanym na jednostki z różnorodnymi zaburzeniami.
Po dokonaniu diagnozy logopeda podejmuje kolejne kroki w postępowaniu logopedycznym, jakimi są programowanie terapii i postępowanie terapeutyczne. W ramach programu terapii mieści się: cel postępowania logopedycznego, strategie i metody postępowania oraz jego organizacja, zaś terapia jest prowadzona z zachowaniem określonych zasad. Zasadami terapii logopedycznej określa się najogólniejsze reguły, którymi logopeda powinien się kierować i których powinien przestrzegać przy planowaniu oraz prowadzeniu terapii logopedycznej. Wywodzą się one z metodyki terapii pedagogicznej i psychologicznej, a należą do nich:
- Zasada wczesnego rozpoczynania terapii – zakłada, że wczesna interwencja skraca czas terapii i zwiększa efektywność.
- Zasada indywidualizacji – zakłada indywidualne podejście do każdego pacjenta:
- program terapii powinien być opracowany do konkretnego pacjenta i pod kątem jego osobistego problemu oraz rodzaju zaburzenia,
- rodki, metody i pomoce powinny być dostosowane do możliwości psychofizycznych pacjenta,
- ćwiczenia należy prowadzić indywidualnie, chociaż czasami wskazane jest prowadzenie terapii grupowej (zajęcia relaksacyjne, logorytmika, ćwiczenia oddechowe, słuchowe itp.).
- Zasada wykorzystania w procesie terapii wszelkich możliwości pacjenta – zakłada, że należy angażować maksymalną liczbę zmysłów i wykorzystywać posiadane przez pacjenta umiejętności.
- Zasada aktywnego i świadomego udziału – zakłada, że pacjent musi czuć potrzebę ćwiczeń i rozumieć konieczność udziału w zajęciach. Wskazane jest zatem pobudzanie jego zainteresowania terapią, podnoszenie poziomu motywacji, stosowanie jak najczęściej wzmocnień pozytywnych (nagrody i pochwały).
- Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem – zakłada, że pacjent i jego najbliższe otoczenie mają prawo do rzetelnej informacji na temat rodzaju, stopnia i przyczyn zdiagnozowanych zaburzeń oraz omówienia programu i sposobu terapii, czasu jej trwania i przewidywanych efektów.
- Zasada systematyczności – zakłada rytmiczność i systematyczność ćwiczeń według z góry określonych schematów, zgodnych z metodyką pracy logopedycznej. Zawierają one pewne następujące po sobie etapy, których kolejności należy bezwzględnie przestrzegać. Przejście do kolejnego etapu jest uwarunkowane utrwaleniem poprzedniego.
- Zasada stopniowania trudności – zakłada, że terapię zawsze należy rozpoczynać od ćwiczeń najłatwiejszych dla danego pacjenta, przechodząc kolejno do coraz trudniejszych, mniej znanych i nowych.
- Zasada kompleksowego oddziaływania – zakłada, że istnieje potrzeba prowadzenia równolegle do terapii logopedycznej również terapii zaburzeń emocjonalnych i zachowania oraz terapii pedagogicznej, ponieważ z zaburzeniami mowy często współwystępują inne zaburzenia (emocjonalne, zachowania, osobowości, rozwoju umysłowego, funkcji percepcyjno-motorycznych, laterelizacji).
Pedagogika zabawy – jest symboliczną nazwą poszukiwań metodycznych, ułatwiających proces uczenia. Nawiązując do teorii psychologii humanistycznej i wyodrębniającego się z niej nurtu pedagogiki postaci, próbuje przełożyć założenia teoretyczne na propozycje sytuacji, w których uczestnik grupy może bez lęku rozwijać swoje najlepsze cechy.
Logorytmika – jest swoistą formą połączenia rytmiki i terapii logopedycznej, gdyż wykorzystuje możliwość oddziaływania na sferę słuchową, słuchowo-ruchową i ruchową dziecka w ścisłym połączeniu z metodologią pracy logopedycznej.
Metoda Dobrego Startu, której autorką jest Marta Bogdanowicz – znany polski psycholog zajmujący się terapią dzieci z zaburzonym rozwojem, szczególnie z trudnościami w uczniu się. Celem metody jest jednoczesne usprawnianie czynności analizatorów wzrokowego, słuchowego i kinestetycznego, a także harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych.
Ruch Rozwijający Weroniki Sherborne – jest metodą niewerbalną, uaktywniającą język ciała i ruchu. Główną ideą metody jest rozwój dziecka poprzez posługiwanie się ruchem rozwijającym świadomość własnego ciała, przestrzeni i działania w niej, a także nawiązanie bliskiego z kontaktu z innymi ludźmi. Grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka zawierają ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała, pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu, ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą oraz ćwiczenia twórcze.
Metoda integracji sensorycznej, której autorką jest Anna Jean Ayres – psycholog kliniczny i terapeutka zajęciowa, to system ćwiczeń, które mają nauczyć mózg właściwego reagowania na bodźce zewnętrzne. Dziecko wykonuje ćwiczenia i zabawy ruchowe, które poprawiają jakość odbierania, przesyłania i organizowania bodźców, czyli ogólnie jakość funkcjonowania systemów sensorycznych.
Fonogesty – to system umownych gestów, które uzupełniają mowę, a tym samym ułatwiają człowiekowi niesłyszącemu wzrokowe odbieranie wypowiedzi słownych, czyli odczytywanie mowy z ruchu warg. Rezultatem korzystania z fonogestów jest min. poprawa kontaktu wzrokowego z rozmówcą, koncentracja uwagi na jego ustach oraz zdolność do wsłuchiwania się w wypowiadane przez niego słowa. Poprawia się również skuteczność wykorzystywania protez słuchowych (aparatów oraz implantów ślimakowych) w percepcji sygnałów mowy – umiejętność „słuchania wizualnego” oraz rozwój aktywności komunikacyjnej (w tym także głosowej), kreatywności językowej (dzieci korzystające z fonogestów chętnie i dużo mówią, zadają dużo pytań). Szczególną zaletą fonogestów jest to, że nie uzależniają one swoich użytkowników od siebie. Osoby korzystające z nich – zwłaszcza po opanowaniu podstaw języka – mogą rozmawiać z osobami niestosującymi fonogestów.
źródło: Ewa Małachowska, www.forumlogopedy.pl